de wetenschappelijke basis van stamina

De werking van stamina is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Dat kun je lezen op de website en in de visie. Maar over welk onderzoek gaat het eigenlijk?

Stamina put uit wetenschappelijk onderzoek binnen de sociologie, de psychologie en de pedagogie.
Sociologen kijken naar de maatschappij en doen onderzoek naar grote groepen mensen en hoe organisaties de samenleving vorm geven. Uit dit soort onderzoek weten we dat het nuttig is om niet te snel een studiekeuze te maken waarbij je jezelf “vastzet”. In de eerste graad werken we hierom met tastings zodat je als leerling goed weet welke kant je op wil. Ook in de tweede graad hebben we een oplossing gevonden om leerlingen de keuze te laten tussen volop specialiseren of verschillende keuzes verder combineren.

Psychologen kijken minder naar de maatschappij, maar meer naar individuen. Vanuit de psychologie weten we dat motivatie niet altijd vanzelf komt, maar dat een school zich best zo organiseert dat bij leerlingen drie psychologische basisbehoeftes “vervuld zijn”. Het gaat dan om het gevoel van autonomie, er bij horen en competent zijn. Ze worden soms de vitamines A, B en C genoemd. Autonomie betekent je vrij voelen en zelf keuzes kunnen maken binnen bepaalde grenzen. Als leerling in Stamina heb je op verschillende manieren autonomie: je kan soms zelf kiezen welke opdrachten je maakt en in welke volgorde. Je hebt inspraak in hoe projecten verlopen en je kiest zelf welke tastings jou interessant lijken. Tijdens je vrij project kies je zelf wat je wil onderzoeken en hoe je dat doet. Deze autonomie kan alleen werken in een duidelijke structuur, daarom heb je niet alleen leerkrachten in groep, maar heeft elke leerling ook een persoonlijke coach die alles mee opvolgt.

Het gevoel om erbij te horen is iets waar de dagelijks aan werken. Het jaar starten met samen op kamp gaan is hier een mooi voorbeeld van. Naast leerdoelen halen, leer je elkaar daar ook op een andere manier kennen. Doorheen het jaar is er in startgroepen tijd om samen te overlopen wat er moet gebeuren en hoe de groep goed samen kan werken. Ook de keuze om leerlingen niet de hele dag door in dezelfde kleine vaste groepen te verdelen heeft hiermee te maken. Samen projecten aanpakken waaraan iedereen zijn bijdrage heeft en die je samen tot een goed einde brengt, zorgt ook voor een gevoel van verbondenheid.

De derde psychologische basisbehoefte is je competent voelen. Dit gevoel is individueel verschillend: een voetballer uit eerste klasse zal niet echt trots zijn als hij bij ons op de speelplaats een goal kan maken. Je moet uitgedaagd worden op jouw maat om je competent te voelen in wat je doet. Daarom organiseren we in Stamina verschillende niveaus zodat iedereen zichzelf kan uitdagen om telkens een stapje meer te kunnen en te kennen. Zonder dat het zo moeilijk wordt dat je je motivatie verliest of zo gemakkelijk is dat het saai wordt. Het is een fijn gevoel als je kan terugblikken op een moeilijkheid die je hebt overwonnen. Dit is een individuele aanpak, die we combineren met de gemeenschappelijke projecten van hierboven om de motivatie zo groot mogelijk te kunnen maken. Wat natuurlijk niet tegenhoudt dat leren soms lastig is, soms lang duurt en soms frustrerend is, maar met het ABC van Autonomie, er Bij horen en Competentie geraken we al een heel eind.

Een derde wetenschappelijke invalshoek is de pedagogie of de onderwijskunde. De bedoeling van een school is dat je er zo veel mogelijk bijleert op verschillende vlakken. Het is dus niet genoeg om de school zo te organiseren dat het onderwijs motiverend is en je veel mogelijkheden biedt, we moeten er ook voor zorgen dat je efficiënt en effectief leert wat je moet leren. Een heleboel dagelijkse gewoontes in Stamina zijn niet toevallig gekozen, maar hebben een grote impact op het leren van leerlingen. Zo is het heel duidelijk bewezen dat weten naar welke doelen je werkt, er ook voor zorgt dat je ze beter bereikt. De focus op leerdoelen in Itslearning, in de opdrachten en bij het ontwikkelen van projecten komt van daar. Om die doelen te bereiken is het belangrijk dat je goeie feedback krijgt als leerling, niet alleen over wat je tot nu toe deed, maar ook over wat daarna komt en hoe je hieraan kan werken. Goeie feedback heeft een grote invloed op het leren. Daarom werken wij in Stamina met verschillende leerkrachten samen, heeft elke leerling een coach en hebben leerlingen vaak individuele werktijd zodat er tijd is om op maat feedback te krijgen.

Pedagogen weten ook dat het belangrijk is dat je leerkrachten hebt die moeite willen doen om een goeie band met leerlingen op te bouwen. Dit zorgt niet alleen voor vertrouwen en motivatie, maar ook voor hogere leerresultaten. Onderzoekers bekeken in welke scholen leerlingen heel veel vooruitgang maken en wat er dan speciaal is in die scholen in vergelijking met scholen waar leerlingen “gewoon” vooruitgaan. Een van de sterkste verschillen is de manier waarop het leerkrachtenteam samenwerkt. Hebben leerkrachten samen de focus om alle leerlingen vooruit te helpen en hebben zij hoge verwachtingen van elke leerling? Sturen zij hun onderwijs voortdurend bij op basis van wat leerlingen al kunnen of kennen? Onderzoeken zij de impact van hun lesgeven op hoe de leerlingen vooruitgaan?

Natuurlijk zijn er in alle scholen gemotiveerde leerkrachten te vinden. Het verschil in Stamina is dat de job van leerkrachten er een beetje anders uit ziet: leerkrachten zijn er niet enkel verantwoordelijk voor hun eigen “vak” maar voor het leren van alle leerlingen in verschillende domeinen. Een kleine groep leerkrachten die een brede waaier aan leerdoelen behandelt is het logische gevolg. Alle leerkrachten die samenwerken van maandagochtend tot vrijdagavond is een ander gevolg. Een leerkrachtenteam dat elke leerling uitdaagt om zo ver mogelijk te komen, het uiteindelijke doel.

Wil je graag meer lezen over onderwijsonderzoek? Het aanbod is heel groot, maar in deze 5 suggesties vind je wat meer achtergrond over wat hierboven aan bod kwam:

• Interview met professor Maarten Van Steenkiste over motivatie in de klas.
• Professor John Hattie brengt resultaten van onderwijsonderzoek samen en brengt in kaart wat de grootste impact heeft op het leren van leerlingen. Op nummer 1 in zijn lijst: Collective Teacher Efficacy. In zijn onderzoek vind je bijvoorbeeld ook het belang van duidelijke doelen en feedback.
• Opinietekst van professor Hilde Copin: Focus op welbevinden of op prestaties? Een valse tegenstelling!
• Het PISA-onderzoek vergelijkt onderwijssystemen. Finland komt er telkens sterk uit. Deze lessen uit Finland passen we toe in Stamina.
• Waarom leren op eigen tempo en uitgedaagd worden op jouw niveau logisch is. Filmpje in het Engels door Salman Khan, maar met goeie ondertitels.

Marijn Vos
leerkracht stamina / lid van het stamina kernteam / lerarenopleider UGent